„Będę to fotografował w kolorach”. Początek XX wieku na trójwymiarowych zdjęciach Stanisława Wilhelma Lilpopa

Stanisław Wilhelm Lilpop (1863–1930) to najmłodszy syn znanego warszawskiego przemysłowca Stanisława Lilpopa i Joanny z Petzoldów. Należał do czwartego pokolenia gałęzi rodziny Lilpopów, która osiadła w Polsce. Protoplasta rodu, Antoni Augustyn Lilpop, przybył do Warszawy z Grazu w Austrii i w roku 1789 otworzył przy ulicy Długiej zakład zegarmistrzowski. (…) W kolejnych pokoleniach tej rozbudowanej rodziny, oprócz zegarmistrzów, pojawiają się także znani lekarze, farmaceuci i architekci, by wymienić tylko niektóre specjalności. Stanisław Lilpop, syn Augustyna, był inżynierem. Zasłynął jako utalentowany konstruktor, popularyzator myśli technicznej i mechanizator rolnictwa. Od 1855 roku, wraz z braćmi Evans i Wilhelmem Rauem, tworzył znakomicie funkcjonującą fabrykę maszyn rolniczych i wyrobów metalowych. (…) Wiele lat po śmierci Stanisława (…) prowadzili ją, wraz ze wspólnikami, jego trzej synowie – Karol, Wiktor i Marian. Ich najmłodszy brat, Stanisław Wilhelm, miał w niej udziały, ale faktycznie zajmował się wraz z matką odziedziczonym po ojcu majątkiem Brwinów, w skład którego wchodził między innymi folwark Wilhelmów. Jeszcze w latach 80. XIX wieku Stanisław Wilhelm Lilpop, powodowany zamiłowaniem do myślistwa, przekształcił teren Wilhelmowa w gospodarstwo leśne z bażanciarniami i polankami dla saren. Później, w przededniu I wojny światowej, planował założenie w tym miejscu miasta-ogrodu, jednak zamiar ten udało się zrealizować dopiero w roku 1925. Wtedy to powstał projekt urbanistyczny Podkowy Leśnej autorstwa znanego warszawskiego architekta Antoniego Jawornickiego, a w następnych latach kolonia ta zaczęła się rozwijać. Sam Lilpop zamieszkał w majątku Stawisko, domu wybudowanym w roku 1928 na obrzeżach Podkowy dla córki i jej męża, Jarosława Iwaszkiewicza. Zmarł tragicznie, odbierając sobie życie 5 listopada 1930 roku w Warszawie.
Fotografia była największą, obok polowań, pasją Stanisława Wilhelma. Przez dziesięciolecia doskonalił swój warsztat wykonując szklane diapozytywy, z których kilkaset przetrwało w świetnym stanie do dziś i stanowi cenny eksponat Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku. (…) Na całą kolekcję składa się 550 oryginalnych diapozytywów na szkle, w tym 21 w kolorze, oraz ponad 1000 odbitek na papierze. Wszystkie fotografie zostały wykonane aparatem stereoskopowym „Stéréospido A” francuskiej firmy Gaumont. (…) Po przeprowadzeniu analizy zachowanych źródeł można wnioskować, że Stanisław Wilhelm Lilpop był jednym z pierwszych, a wiele wskazuje na to, że pierwszym polskim fotografem wykonującym zdjęcia barwne w technice autochromu . Jego pierwsza fotografia „w kolorach” (…) datowana jest na maj 1909 roku, czyli zaledwie kilkanaście miesięcy po wprowadzeniu przez braci Lumiere techniki autochromowej na rynek (grudzień 1907). (…) Ponadto, na podstawie zachowanych w Muzeum innych źródeł (…) możemy ustalić ponad wszelką wątpliwość, że Lilpop zainteresował się techniką autochromu przed rokiem 1910. Z całą pewnością jako pierwszy w Polsce Lilpop zastosował kolor w fotografii stereoskopowej. Niezależnie od powodzenia w eksperymentowaniu z nowatorskimi technikami, jego zdjęcia świadczą o niewątpliwym talencie i umiejętności fotograficznego postrzegania rzeczywistości. Stanowią ciekawy zbiór – wszechstronny i znakomity pod względem artystycznym, a jednocześnie są cennym dokumentem dającym wyobrażenie o codziennym życiu i wydarzeniach historycznych pierwszych dziesięcioleci XX wieku.
Wśród zachowanych zdjęć łatwo wyodrębnić kilka grup tematycznych. Poza fotografiami rodzinnymi, wbrew pozorom stosunkowo nielicznymi (wyjątkiem są portrety córki), kolekcja zawiera wiele zdjęć z podróży, głównie po Europie, jak również z polowań i spotkań towarzyskich o rozmaitym charakterze. Wyjątkowym zbiorem są zdjęcia wykonane podczas wyprawy do Afryki na przełomie lat 1910 i 1911. Wreszcie, szczególne znaczenie mają fotografie o charakterze reportażowym, wyróżniające się nowoczesnym, jak na tamtą epokę, ujęciem tematu i sposobem kadrowania.

Organizatorzy: Dom Spotkań z Historią, Muzeum w Stawisku im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, Agencja Prasowa Fotonova

Kuratorzy: Małgorzata Zawadzka, Tomasz Wierzejski, Monika Kapa-Cichocka

Współpraca: Katarzyna Madoń-Mitzner

Konsultacja varsavianistyczna: Krzysztof Jaszczyński

Projekt graficzny: Maciej Buszewicz

Fotografia stereoskopowa: Miłosz Hermanowicz

Koordynacja produkcji: Ewa Mazur, Barbara Roszuk

Powiększenia fotograficzne: FOTO-GRAFIKA Karol Bagiński

Druk 3D: 3dproducts Usługi Poligraficzno Reklamowe

Druk: Arte Andrzej Welik Studio Reklamy Wizualnej

Montaż: Damian Malinowski, Mateusz Wierzbicki