Uciekli do Mandżurii.
80 lat temu ujawniono Katyń

5 marca 1940 Biuro Polityczne WKP(b) przyjęło zawartą w notatce Ławrientija Berii propozycję dotyczącą likwidacji polskich jeńców wojennych. Dokument podpisali Stalin, Mołotow, Woroszyłow, Mikojan, Kalinin i Kaganowicz. Do Zbrodni Katyńskiej, w wyniku której zamordowano ok. 22 tys. obywateli Polski, doszło wiosną 1940. Masowych zabójstw dokonali funkcjonariusze NKWD m.in. w Lesie Katyńskim, w Kalininie (obecnie Twer), w więzieniach zachodniej Ukrainy i Białorusi. 13 kwietnia 1943 Niemcy ujawnili odkrycie dołów śmierci pod Smoleńskiem. Tym samym 80 lat temu świat dowiedział się o Katyniu. Wiadomość o zbrodni dokonanej przez Sowietów na polskich jeńcach, przekazana przez propagandę III Rzeszy wstrząsnęła sojuszami. Mimo to już dwa tygodnie później układ sił wrócił do poprzedniego stanu. Zrodziło się kłamstwo katyńskie i trwało przez dziesięciolecia. Dopiero 13 kwietnia 1990 ZSRR przyznał się do winy. Jednak mimo upływu 80 lat od ujawnienia zbrodni „Katyń” nie jest zamkniętym tematem. Nadal nie znamy nazwisk wszystkich ofiar ani miejsc ich pochówku.

Prezes Federacji Rodzin Katyńskich i współkuratorka ekspozycji Izabella Sariusz-Skąpska: „Wystawa pozwala zatrzymać się przy historii, która nie jest najłatwiejsza, ale wpisuje się w polską tożsamość i pamięć. Chcemy pokazać zbrodnię katyńską nie tylko w wymiarze wielkich słów, jakie padają przy okazji kolejnych rocznic, ale przez pryzmat poszczególnych ofiar – jakie były, jakie miały zainteresowania, czym zajmowały się przed wojną, jak wyglądały ich rodziny”.
Pokazujemy związane z tą problematyką dokumenty oraz przypominamy mniej znane fakty – prawne zmagania o prawdę o Katyniu, które zaczęły się od próby wprowadzenia sprawy katyńskiej do procesu norymberskiego, działania komitetu powołanego przez Kongres Stanów Zjednoczonych w latach pięćdziesiątych, po bardziej współczesne, łącznie z postępowaniami przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Oficjalna pamięć była przez lata odmienna od tej rodzinnej, emigracyjnej czy opozycyjnej. Czym jest dziś ta pamięć? Jak to możliwe, że tak długo utrzymywało się kłamstwo katyńskie? Kto chronił prawdę? Czy dzisiejsze manipulacje Rosji nie wpłyną na świadomość, czym była ta zbrodnia i kto za nią odpowiada?